Veelgestelde vragen

TMNL heeft drie doelstellingen: het sneller, beter en vollediger identificeren van witwassen en financiering van terrorisme, en het bijdragen aan het voorkomen daarvan; de bruikbaarheid van aangeleverde meldingen van ongebruikelijke transacties door gebruikers aan opsporingsdiensten vergroten, zodat identificatie vaker en sneller kan leiden tot opsporing, vervolging en veroordeling; en het bijdragen aan het optimaliseren van de inzet van private en publieke middelen in de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme.

De meerwaarde zit onder andere in het inzicht in de transacties die bij een individuele bank niet als ongebruikelijk worden beoordeeld, maar die in combinatie met transacties van de betrokken klant bij andere banken, wel degelijk kunnen duiden op witwassen of terrorismefinanciering. Inzicht in transacties van verschillende banken stelt TMNL in staat om dergelijke transacties en mogelijke netwerken te ontdekken. Door verbanden te leggen tussen transacties van verschillende banken, kunnen criminele geldstromen en netwerken beter, sneller en vollediger geïdentificeerd worden.

In Nederland wordt jaarlijks naar schatting zestien miljard euro aan crimineel geld witgewassen. Geld dat is verkregen door mensenhandel, drugshandel en fraude. Banken hebben als poortwachters van het financiële systeem een belangrijke rol in de detectie van witwasrisico’s, maar er zijn grenzen aan wat de individuele banken kunnen zien omdat witwasnetwerken vaak verspreid zijn over meerdere banken. Dit complexe maatschappelijke probleem vraagt om een gezamenlijke aanpak. Daarom hebben vijf Nederlandse banken hun krachten gebundeld onder de naam Transactie Monitoring Nederland, ook wel TMNL. Samen gaan zij de strijd aan tegen witwassen en terrorismefinanciering.

De deelnemende banken leveren versleutelde transactiedata van klanten aan bij TMNL. TMNL zoekt vervolgens naar mogelijk ongebruikelijke transactiepatronen die voor de individuele banken niet zichtbaar zijn en die kunnen duiden op witwassen en terrorismefinanciering. Momenteel monitort TMNL alleen transacties van zakelijke klanten.

TMNL detecteert mogelijk ongebruikelijke transactiepatronen. De alerts die hieruit voortkomen stuurt zij naar de betrokken banken. De banken onderzoeken deze alerts en melden mogelijk ongebruikelijke transacties aan de Financial Intelligence Unit Nederland. Ook zij onderzoeken de alerts en geeft ze indien nodig door aan de opsporingsdiensten, zoals de politie.

TMNL wil op termijn met meer financiële instellingen samenwerken en hun transacties monitoren vanuit de ambitie om nog effectiever te zijn in de gezamenlijke strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering.

In principe niets. Banken blijven zelf verantwoordelijk voor zowel (het monitoren van) de transacties als voor de relatie met de klant en nemen zelf contact op bij vragen over een transactie. Het doel is om de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zo min mogelijk van impact te laten zijn op de privacy en belangen van klanten.

Het monitoren van transacties binnen TMNL richt zich, met als basis de transacties van de deelnemende banken, op het detecteren van transacties die mogelijk ongebruikelijk zijn. Denk hierbij aan de omvang of aard van de transactie, of niet passend in het gebruikelijke transactiepatroon van een bepaalde klant. TMNL verstuurt de mogelijk ongebruikelijke transactie als alert naar de individuele bank en de bank bepaalt na gedegen onderzoek of deze transactie gemeld moet worden aan de FIU Nederland als ongebruikelijke transactie.

De banken richten TMNL niet op uit kostenoverwegingen, maar omdat banken nog effectiever willen bijdragen aan de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering. In de eerste jaren zal TMNL aanzienlijke extra investeringen van de banken vragen, die boven op de huidige kosten komen die iedere bank heeft voor haar eigen transactiemonitoring.

TMNL heeft drie doelstellingen: het sneller, beter en vollediger identificeren van witwassen en financiering van terrorisme, en het bijdragen aan het voorkomen daarvan; de bruikbaarheid van aangeleverde meldingen van ongebruikelijke transacties door gebruikers aan opsporingsdiensten vergroten, zodat identificatie vaker en sneller kan leiden tot opsporing, vervolging en veroordeling; en het bijdragen aan het optimaliseren van de inzet van private en publieke middelen in de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme. TMNL is een succes als de doelstellingen bereikt zijn.

Op de korte termijn richt TMNL zich op de oprichtende banken. Op de langere termijn wordt TMNL gefaseerd opengesteld voor andere financiële instellingen.

Andere landen, maar ook de Europese Unie, kijken met veel belangstelling naar TMNL. Nederlandse banken lopen momenteel voorop in deze ontwikkelingen. In andere landen lopen soortgelijke verkenningen en is er veel interesse in de ervaringen met TMNL.

TMNL krijgt de gegevens van de banken toevertrouwd om de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering nog effectiever te maken. TMNL gaat zorgvuldig om met de privacy van personen zoals ook vastgelegd in de wet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, of AVG. TMNL gebruikt alleen strikt noodzakelijke gegevens voor de monitoring van mogelijk ongebruikelijke transacties.

Van de transactie- en bankgegevens dié TMNL ontvangt is de privacygevoelige informatie vooraf gepseudonimiseerd. Gepseudonimiseerde gegevens zijn niet te koppelen aan een klant en heeft zonder sleutel van de bank geen betekenis. TMNL gebruikt deze onherkenbaar gemaakte gegevens in haar hele proces van transactiemonitoring. Wanneer TMNL via een alert de bank informeert over een mogelijk ongebruikelijk transactie kan alleen de bank deze transactie koppelen aan de originele gegevens.

Banken zijn verplicht alle betaaltransacties van haar klanten te monitoren. Hierbij maken de banken gebruik van transactie- en klantgegevens om mogelijke signalen van witwassen en terrorismefinanciering te detecteren. Maar er zijn grenzen aan wat de individuele banken kunnen zien omdat witwasnetwerken vaak verspreid zijn over meerdere banken. TMNL brengt de transactiegegevens van de individuele banken met elkaar in verband voor de gezamenlijke monitoring. Hierdoor is TMNL in staat mogelijke criminele geldstromen in kaart te brengen die niet zichtbaar zijn voor de individuele banken.

TMNL ontvangt van de deelnemende banken voor de monitoring alleen strikt noodzakelijke gegevens. Privacygevoelige gegevens, zoals kvk-nummer, IBAN en bedrijfsnaam worden gepseudonimiseerd door de banken aangeleverd en zijn voor TMNL niet te koppelen aan klanten. Daarnaast gebruikt TMNL transactiegegevens zoals tijdstip, bestemming en het bedrag van de uitgevoerde transacties om mogelijk ongebruikelijke transactiepatronen te kunnen detecteren. Momenteel monitort TMNL alleen transacties van zakelijke klanten.

De deelnemende banken delen hun transactie- en klantgegevens alleen met TMNL en niet met elkaar. Wanneer TMNL mogelijk ongebruikelijke transacties identificeert, stuurt zij de relevante gegevens naar de betrokken banken, zonder daarbij klantgegevens van de andere banken te verstrekken.

Nee, de gegevens worden alleen gebruikt om mogelijke signalen van witwassen en/of terrorismefinanciering te kunnen ontdekken. De gegevens van mogelijk ongebruikelijke transacties worden alleen terug gemeld aan de desbetreffende bank. Commercieel gebruik van gegevens is niet aan de orde en niet toegestaan.

Het uitgangspunt van TMNL voor wat betreft transactiemonitoring is dat er zo min mogelijk informatie door banken wordt gedeeld met TMNL en dat er alleen gewerkt wordt met gegevens die juist en actueel zijn. Dit betekent ook dat er niet méér klantgegevens worden verwerkt dan noodzakelijk voor de monitoring van witwassen en terrorisme financiering. Om aan haar taakstelling te voldoen verwerkt TMNL alleen strikt noodzakelijke, gepseudonimiseerde klantgegevens en transactiegegevens. TMNL medewerkers kunnen door de toepassing van pseudonimisering geen klantgegevens in deze versleutelde data zien.

Er is een zorgvuldige analyse uitgevoerd om te bepalen welke gegevens strikt noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van multi-bank transactiemonitoring. TMNL zorgt dat ze hierover desgewenst verantwoording af kan leggen aan de relevante toezichthouders. Tot slot heeft TMNL een full-time Functionaris Gegevensbescherming (FG) aangesteld die ervoor zorgt dat TMNL continue voldoet aan de AVG. De banken blijven eindverantwoordelijk voor de verwerking van hun gegevens, en stellen strikte eisen ten aanzien van de verwerking en bescherming van gegevens.

TMNL stelt alles in het werk om de veiligheid van data te waarborgen. De data die TMNL van de banken ontvangt en verwerkt zijn volgens de hoogste standaard beveiligd. Ook zorgt TMNL ervoor dat privacygevoelige gegevens niet herleidbaar zijn naar de klant.

Alleen vooraf geselecteerde TMNL-medewerkers hebben toegang tot de versleutelde transactiedata. Zij zijn gescreend en hebben een geheimhoudingsverklaring en een gedragscode ondertekend. Elke datahandeling, zoals een zoekactie, wordt vastgelegd en is altijd herleidbaar naar een TMNL-medewerker.

Bij de data-overdracht is de data versleuteld net als de verbinding waarover de data verstuurd wordt. TMNL controleert met een digitale handtekening of de data daadwerkelijk van de bank afkomstig is en of deze ongewijzigd is voordat zij deze versleutelde data per bank opslaat in een aparte, beveiligde en versleutelde database. Toegang tot deze data om analyse te doen is alleen mogelijk vanuit een streng beveiligde en volledig afgeschermde omgeving. Daarnaast legt TMNL elke datahandeling vast zoals het opvragen of verwerken van gegevens.

TMNL heeft een Information Risk Management Framework, dat is gebaseerd op vijf vertrouwensprincipes: Security, Beschikbaarheid, Integriteit van verwerking, Vertrouwelijkheid en Privacy. In het framework worden alle beveiligingsmaatregelen van TMNL beschreven, inclusief hun doel en werking, om zo de risico’s op bijvoorbeeld dataverlies te beperken. Een externe auditor controleert het framework regelmatig en controleert daarnaast ook of TMNL alle beschreven beveiligingsmaatregelen uitvoert.

TMNL gebruikt de nieuwste en meest betrouwbare technologieën voor de best mogelijke beveiliging. Naast alle beschreven beveiligingsmaatregelen in het Information Risk Management Framework en de periodieke audit door een externe en onafhankelijke partij voert TMNL elk half jaar en bij grote wijzigingen technische beveiligingstesten uit, zoals penetratietesten. Een onafhankelijk team controleert of de omgeving op de juiste en veiligste manier is geconfigureerd om te voorkomen dat hackers binnen kunnen komen. Daarnaast voert een team van de beste ethische hackers periodiek zogenaamde ‘red-teaming’-aanvallen uit. Het TMNL-securityteam moet deze aanval dan detecteren en blokkeren. TMNL gebruikt de learnings om de beveiliging van het platform verder te verbeteren. Dit is een continu proces.

TMNL maakt gebruik van diverse analysetechnieken die worden toegepast op de modellen die mogelijk ongebruikelijke transacties dienen te achterhalen. Bij elk model wordt de meest passende techniek gezocht. Dit kunnen precies gedefinieerde ‘business rules’ zijn, maar ook statistische technieken. De gehanteerde technieken en hierbij gemaakte keuzes worden nauwgezet getest en vastgelegd.

TMNL gebruikt een Model risicoraamwerk, gebaseerd op onder andere de SAFEST-principes van de Nederlandsche Bank. Dit raamwerk vormt een kader waarbinnen verantwoord gebruik van Artificial Intelligence en modellen plaatsvindt. Daarnaast voert een externe auditor regelmatig onderzoek uit naar de opzet, het bestaan en de werking van de modellen en komt er een speciale commissie met externe experts die toeziet op het verantwoord gebruik.

De kerntaak van TMNL is het bij elkaar brengen van transactiedata van verschillende banken en daar betekenisvolle verbanden tussen leggen. Deze verbanden zorgen voor nieuwe inzichten en signalen op het gebied van mogelijk witwassen en terrorismefinanciering. Hiervoor is data-analyse met behulp van modellen noodzakelijk omdat dit een effectieve manier is om mogelijk criminele geldstromen te onderscheiden van reguliere geldstromen.

Banken zijn als poortwachters van het financiële systeem verplicht alle betaaltransacties van haar klanten te monitoren. Hierbij maken de banken al lange tijd gebruik van modellen om mogelijke signalen van witwassen en terrorismefinanciering te detecteren. Maar criminelen bankieren vaak bij meerdere banken tegelijk en spreiden zo hun transactiestromen. TMNL neemt de best practices van de deelnemende banken over, brengt de transactiedata bij elkaar voor de gezamenlijke monitoring en krijgt zo een compleet inzicht op mogelijk ongebruikelijke transactiepatronen. Hierdoor is TMNL in staat mogelijke criminele geldstromen te onthullen die niet zichtbaar zijn voor de individuele banken.

De besluitvorming is niet geautomatiseerd. De modellen brengen statistiek, technologie en data samen. Allereerst bepalen experts op het gebied van witwasdetectie en data-science experts welke data en rekenregels bij elkaar gebracht moeten worden. Vervolgens onderscheiden de modellen de gebruikelijke en mogelijk ongebruikelijke transacties. Bij een mogelijk ongebruikelijke transactie stuurt TMNL een alert naar de bank. De bankmedewerker onderzoekt de alerts verder.

Nadat TMNL een alert heeft doorgegeven aan de bank, onderzoekt de bank aan de hand van het totale klantbeeld of deze transacties voldoen aan mogelijke kenmerken van witwassen of terrorismefinanciering. Indien nodig nemen zij contact op met de klant. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek meldt de bank de transactie bij de Financial Intelligence Unit Nederland.

TMNL communiceert helder over welke gegevens verwerkt worden, met welk doel, en met welk borging. De details van specifieke modellen kunnen hierbij niet altijd publiek prijsgegeven worden. Het is uiteraard van belang dat criminelen geen misbruik kunnen maken van kennis van deze modellen. De opbouw van elk model wordt intern uitvoerig getest, gereviewed en gedocumenteerd voordat het in gebruik genomen wordt. Bij de eventuele inzet van complexe statistische technieken in dergelijke modellen, worden methodes ingezet om de werking hiervan zo inzichtelijk mogelijk te maken. Daarnaast voert een externe auditor regelmatig onderzoek uit naar de opzet, het bestaan en de werking van de modellen. Tevens komt er een speciale commissie met externe experts die toeziet op het verantwoord gebruik.

De FIU is een belangrijke partner voor TMNL. Samen met de experts van de banken en de experts van de FIU wordt nauwe samengewerkt om bijvoorbeeld risico indicatoren voor witwassen op te stellen. Deze risico indicatoren en kennis op het gebied van de modus operandi van criminelen met betrekking tot witwassen kan TMNL goed gebruiken in de ontwikkelingen van modellen die mogelijke signalen van witwassen kunnen herkennen in de transactiepatronen van de klanten van de banken.

Ja, om de effectiviteit te vergroten is het cruciaal dat de ketenpartijen informatie met elkaar delen en zorgvuldig samenwerken. Want alleen door nauwe samenwerking kunnen we binnen de kaders van de wet criminelen voorblijven. TMNL kan hier een centrale en actieve rol in spelen, door experts van publieke partijen te verbinden met experts binnen TMNL en banken.

TMNL is een samenwerkingsverband tussen ABN AMRO, ING, Rabobank, Triodos Bank en de Volksbank. Met TMNL gaan banken hun betalingstransacties in samenhang monitoren op signalen die mogelijk kunnen duiden op witwassen en terrorismefinanciering.

Het FEC heeft als overkoepelend doel om de integriteit van de financiële sector te versterken. Hiertoe bevorderd het FEC samenwerking en informatie uitwisseling tussen de publieke en private partners in de keten. TMNL kan gezien worden als een belangrijk privaat initiatief dat bijdraagt aan dezelfde doelstellingen. Vanuit dit private initiatief wordt tevens actief de samenwerking gezocht met diverse FEC partijen, om zodoende de samenwerking verder te versterken.

TMNL staat niet onder direct toezicht van de AFM en/of de DNB, want TMNL is zelf geen financiële instelling. De banken staan uiteraard wel onder toezicht, en zijn met TMNL overeengekomen dat die zich aan de dezelfde regels houden. Vanuit het bankentoezicht is ook actief aandacht voor de oprichting en werking van TMNL.

Uiteraard houdt TMNL zich aan alle toepasselijke wet- en regelgeving. De twee belangrijkste wetten voor TMNL zijn de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme (Wwft), die het wettelijk kader voor de ‘poortwachtersfunctie’ van banken bepaalt, en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), die vereisten meegeeft op het gebied van de verwerking van persoonsgegevens ter bescherming van de privacy.

Banken hebben, als poortwachters van het financiële systeem, de wettelijke plicht om onder andere de transacties van hun klanten te monitoren om zo mogelijk ongebruikelijke transacties te detecteren die zouden kunnen duiden op witwassen en terrorismefinanciering. Er zijn echter grenzen aan wat de individuele banken kunnen zien omdat witwasnetwerken vaak verspreid zijn over meerdere banken. Dit complexe maatschappelijke probleem vraagt om een gezamenlijke aanpak.

In de huidige fase richt TMNL zich alleen op het monitoren van transacties van zakelijke klanten. De huidige grondslag voor de deelnemende banken om data met TMNL als verwerker te delen is het gerechtvaardigd belang van de deelnemende banken (art. 6(1) (f) AVG), binnen het kader van hun verplichting om te voldoen aan art. 3 van de Wwft en  hiermee hun poortwachtersrol te versterken.

TMNL mag momenteel nog niet alle benodigde transactiegegevens verwerken en alle diensten die samenhangen met transactiemonitoring voor banken uitvoeren. Omdat TMNL, samen met de banken, de ambitie heeft om het financiële systeem veiliger te maken, is aanvullende wetgeving nodig die deze belemmeringen op een duidelijke en transparante manier wegneemt. Het gaat hierbij niet alleen om het verruimen van de mogelijkheden voor TMNL, maar ook om het aanbrengen van duidelijke en transparante randvoorwaarden waaronder TMNL nog beter in staat is om bij te dragen aan de versterking van de poortwachtersfunctie van de banken.