Wat gaan klanten merken van TMNL?
In principe niets. Banken blijven zelf verantwoordelijk voor zowel (het monitoren van) de transacties als voor de relatie met de klant. Het doel is om de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering zo min mogelijk van impact te laten zijn op de privacy en belangen van individuele klanten.
Hoe gaat TMNL om met de privacy en beveiliging van klantgegevens?
De privacy van klanten staat bij TMNL en de banken hoog in het vaandel. TMNL stelt alles in het werk om deze privacy zo goed mogelijk te borgen, net zoals dat het geval is bij de monitoring van betaaltransacties door alle individuele banken. Dat is deels een kwestie van techniek en beveiliging. En deels van een strikt toegangsbeleid tot informatie – afkomstig van de banken. Ook zijn banken gehouden aan de Nederlandse wet- en regelgeving op dit gebied.
Wat betreft de toegang: banken delen geen informatie met elkaar, maar leveren versleutelde data direct aan bij TMNL. Te denken valt aan klant-informatie, product-informatie en transactie-informatie. Slechts een zeer beperkt aantal, streng gescreende TMNL-medewerkers heeft toegang tot die versleutelde informatie, en alleen als daar aanleiding toe is. Bijvoorbeeld als een mogelijke ongebruikelijke transactie is gedetecteerd. Banken en bankmedewerkers hebben dus geen inzicht in de gegevens van andere banken.
Wat betreft de techniek: voor TMNL geldt dezelfde hoge standaard als de banken nu hanteren voor de omgang met hun eigen klantgegevens, inclusief de beveiliging. Het beveiligen van klantdata is dagelijks werk van de banken. TMNL zal geavanceerde privacy-verhogende technologieën gebruiken om de privacy-risico’s te beperken. Voor het uitwisselen van informatie tussen bank en TMNL worden zwaar beveiligde communicatiekanalen gebruikt. Daarnaast worden securitymaatregelen getroffen aan de kant van zowel de deelnemende banken als TMNL. Met de nieuwste beschikbare technologie.
Gaat TMNL de gegevens ook commercieel gebruiken?
Nee, de gegevens worden alleen gebruikt om mogelijke signalen van witwassen en/of terrorismefinanciering te kunnen ontdekken. De gegevens van mogelijk ongebruikelijke transacties worden alleen teruggemeld aan de desbetreffende bank. Commercieel gebruik van gegevens is niet aan de orde en niet toegestaan.
Hoe gaat TMNL om met ethische vraagstukken?
Ethiek is een belangrijk onderwerp voor de banken in TMNL. Met de data willen we het goede doen, op een goede manier. Daarom is een TMNL Comité Ethiek in oprichting, dat zich zal richten op (operationele) ethische vraagstukken rondom TMNL, zoals de inzet van kunstmatige intelligentie en machine learning.
Om hoeveel gemonitorde en gemelde transacties gaat het ongeveer?
Banken monitoren jaarlijks vele miljarden transacties. Zo verwerkten de vijf banken die het initiatief nemen voor TMNL in 2019 zo’n 12 miljard betaaltransacties. In 2019 werden door alle banken 212.000 transacties onderzocht op mogelijk witwassen. Daarvan zijn er 68.000 als ongebruikelijk gemeld aan de FIU-Nederland. 12.000 transacties werden door de FIU-Nederland als verdacht bestempeld.
Wat houdt ‘het monitoren van transacties’ op grote lijnen in?
Het monitoren van transacties richt zich op het detecteren van transacties die mogelijk ongebruikelijk zijn. Bijvoorbeeld qua omvang, aard of niet passend in het transactiepatroon van een bepaalde klant. Het transactiemonitoringsproces bestaat uit een aantal onderdelen, waaronder het inrichten en beheren van IT-systemen, het bedenken en toepassen van regels en algoritmes om ongebruikelijke transacties op te sporen, het behandelen en beoordelen van signalen en zo nodig meldingen doen aan de FIU-Nederland. TMNL richt zich vooralsnog niet op de twee laatstgenoemde activiteiten; die blijven de banken zelf uitvoeren.
Is TMNL een manier om kosten te besparen op transactiemonitoring?
Nee. Gezamenlijke monitoring doen banken niet uit kostenoverwegingen, maar omdat banken nog effectiever willen bijdragen aan de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering. Zeker in de eerste jaren zal TMNL aanzienlijke extra investeringen van de banken vragen, die bovenop de huidige kosten komen die iedere bank heeft voor haar eigen transactiemonitoring.
Welke ruimte biedt de wet in Nederland voor TMNL?
De wet staat nu toe dat banken onderling zeer beperkt informatie met elkaar delen over ongebruikelijke transacties/rekeninghouders. Dat bemoeilijkt de opsporing van witwassen en terrorismefinanciering. Banken zijn daarom blij met het Plan van aanpak witwassen van de ministers Grapperhaus en Hoekstra. In dat plan kondigen zij aan obstakels voor nauwere samenwerking weg te nemen.
Op dit moment (september 2020) is uitbesteding van transactiemonitoring wettelijk niet mogelijk. De ministers Grapperhaus en Hoekstra hebben daarom in hun wetsvoorstel Plan van aanpak witwassen een grondslag gecreëerd die uitbesteding van transactiemonitoring mogelijk maakt. Daarvoor is een wetsvoorstel in de maak. De bedoeling is dat de behandeling van dit wetsvoorstel door de Tweede Kamer eind 2020 wordt opgestart. Tot het moment van formele wetswijziging richt TMNL zich uitsluitend op dienstverlening aan de banken die aanvullend is op de ‘normale’ transactiemonitoringactiviteiten die banken nu ook al zelf uitvoeren.
Wat is de toegevoegde waarde van gezamenlijke monitoring?
De toegevoegde waarde zit in het samenbrengen van de informatie van de deelnemende banken. Daarmee kunnen inzichten in witwaspatronen worden verkregen die banken individueel nooit zouden kunnen krijgen. Door het monitoren van een gecombineerde transactiedatabase kunnen criminele geldstromen en netwerken beter, sneller en vollediger geïdentificeerd worden. De meerwaarde zit onder andere in de transacties die bij een individuele bank niet als ongebruikelijk worden beoordeeld. Maar die in combinatie met transacties van de betrokken klant bij andere banken, wel degelijk kunnen duiden op witwassen. De enige manier om dergelijke transacties en mogelijke netwerken te ontdekken, is door gezamenlijke monitoring.
Wanneer is TMNL een succes?
Het doel van TMNL is om banken in staat te stellen hun wettelijke en maatschappelijke verplichting beter uit te voeren en daarmee meer succesvol zijn in het beschermen van de integriteit van het financiële stelsel. De opsporingsautoriteiten kunnen daardoor beter in staat worden gesteld de aangeleverde informatie te gebruiken in het onderzoeken, oppakken en vervolgen van criminelen. Met TMNL beogen de banken een verdere versterking van de gehele keten van detectie, opsporing, vervolging en veroordeling.
Kunnen andere partijen ook deelnemen aan TMNL?
Op de korte termijn richt TMNL zich op de oprichtende banken. Als die transformatie succesvol is afgerond, wordt TMNL gefaseerd opengesteld voor andere partijen.
Kunnen publieke partijen zich aansluiten bij TMNL?
Nee, op dit moment is TMNL beperkt tot de oprichtende banken. Op dit moment werken banken individueel al nauw samen met opsporingsinstanties binnen de bestaande wettelijke kaders. De verwachting en ambitie is dat TMNL straks, nog sterker gecoördineerd, dat ook gaat doen. Uiteindelijke doel is samen de effectiviteit van de keten van signalering tot opsporing, vervolging en veroordeling van criminaliteit te verhogen. TMNL zal nadrukkelijk onderdeel worden van de publiek-private samenwerking om de aanpak van witwassen en terrorismefinanciering in de hele keten te optimaliseren.
Is een initiatief als TMNL uniek in de wereld?
Andere landen, maar ook de Europese Unie, kijken (constructief kritisch) naar TMNL. Nederlandse banken lopen momenteel voorop in deze ontwikkelingen. In andere landen lopen soortgelijke verkenningen en is er veel interesse in de ervaringen met TMNL.
Wordt er Europese samenwerking gezocht in transactiemonitoring?
Europese samenwerking is gewenst, maar vraagt meer tijd. Met TMNL willen de betrokken banken de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering in Nederland sneller verbeteren. Mogelijk kan TMNL bijdragen aan een Europese samenwerking op termijn. Binnen en buiten Europa is dit Nederlandse initiatief tot samenwerking toonaangevend. Het zou kunnen dat andere landen dit voorbeeld volgen en er op termijn een vorm van Europese samenwerking ontstaat.
